Opieńka miodowa

Niejadalny lub wymaga specjalnej obróbki

Opieńka miodowa - co to za grzyb?

Opieńka miodowa to gatunek średniej wielkości grzybów z rodziny obrzękowcowatych występujących na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Ameryki Południowej - w Polsce pospolita. Rośnie na drewnie. Grzyb określany jako warunkowo jadalny.

Opieńka miodowa - Opis wyglądu grzyba

Kapelusz:
Średnica 3-13 cm. Najpierw jest półkulisty, wypukły, później spłaszczony, często z tępym garbkiem. Za młodu barwy miodowożółtej, miodowobrązowej, oliwkowożółtej potem oliwkowobrązowy lub ciemnoczerwonobrązowy. Pokryty drobnymi czerwonobrązowymi, brązowymi lub czarniawymi łuseczkami, które są najciemniejsze i najgęstsze pośrodku. U starych okazów łuski często zanikają i kapelusz jest nagi, czasami na brzegu prążkowany.

Blaszki:
Początkowo białawe, później beżoworóżowawe, żółtawe z brązowawymi plamami zbiegające, cienkie. Gęste, prosto przyrośnięte i ząbkiem zbiegające na trzon.

Trzon:
Wysokość 8-18 cm, grubość 0,5-2,5 cm. Kolor żółtawy, miodowobrązowy, czerwonobrązowy, czarnobrązowy, u szczytu bledszy wysmukły, cylindryczny, wygięty, o podstawie rozszerzonej, szorstkiej i ciemniejszej. Trzony sąsiednich grzybów często są zrośnięte razem. Posiada szeroki błoniasty pierścień złotożółtego koloru, który w dolnej części pokryty jest żółtymi kosmkami. Opieńka wytwarza charakterystyczne grube, mocne brązowo-czarne sznury grzybni (ryzomorfy) rozwijające się pod korą - gdy kora odpadnie, są one dobrze widoczne.

Miąższ:
Białawy, bladocielisty, brązowawy - nie zmienia barwy po przekrojeniu, u młodych owocników miękki, elastyczny, mięsisty, u starych twardy i łykowaty (zwłaszcza w trzonie). Zapach specyficzny ale raczej "grzybowy" - podczas gotowania specyficzny, silny, drażniący. Smak łagodny po chwili nieco gorzki i cierpki. Kto pożuje przez jakiś czas kawałek surowej opieńki, a następnie go wypluje, odczuwa po krótkiej chwili osobliwy, mydlany, drapiący smak - bardzo nieprzyjemny - jest to charakterystyczna cecha opieńki miodowej i gatunków pokrewnych.

Opieńka miodowa - Podobne gatunki grzybów

Przez grzybiarzy opieńka miodowa często nie jest odróżniana od opieńki ciemnej (łac. Armillaria ostoyae) lub opieńki bezpierścieniowej (łac. Armillaria tabescens). W dawnych atlasach grzybów zwykle opieńki miodowej nie odróżniano od opieńki ciemnej lub wszystkie te trzy gatunki określane były nazwą opieńka miodowa. Z punktu widzenia grzybiarzy nierozróżnianie tych gatunków nie ma większego znaczenia, gdyż wszystkie są jadalne. Opieńka bezpierścieniowa nie posiada pierścienia na trzonie i w Polsce jest rzadka, opieńka ciemna występuje tylko na drzewach iglastych i ma kapelusz z wyraźnymi kosmkami.
Łuskwiak nastroszony (łac. Pholiota squarrosa) owocuje w kępkach na pniakach lub żywych drzewach liściastych lub iglastych. Jest to także grzyb pasożytniczy. Nie ma on tak jak opieńka, w stanie surowym cierpkiego smaku, pachnie korzennie, miąższ jest żółty, a wysyp zarodników jest brązowy (brunatny). Jadalny łuszczak zmienny (łac. Kuehneromyces mutabilis) również ma pierścień na trzonie, ale jest mniejszy i ma bardzo higrofaniczny kapelusz.
Przez niewprawnych grzybiarzy opieńka miodowa może zostać pomylona z trującą maślanką wiązkową (łac. Hypholoma fasciculare).
Inny niebezpieczny grzyb to rzadka, śmiertelnie trująca hełmówka obrzeżona (łac. Galerina marginata) jest smuklejsza i ma prążkowany brzeg kapelusza.

Opieńka miodowa - Występowanie

Opieńka miodowa występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Ameryki Południowej. W Europie Środkowej jest pospolita, w Polsce powszechna.
Występuje najczęściej jesienią od września do listopada, ale czasami może pojawić się nawet na początku sierpnia. Zwykle występuje gromadnie, czasami bardzo licznie. Rośnie na drewnie (pnie, pniaki, gałęzie, korzenie) oraz żywych pniach i konarach różnych gatunków drzew liściastych w lasach, ogrodach, parkach i sadach. Czasami rosnąc na korzeniach drzew lub zagrzebanych w ziemi kawałkach drewna sprawia wrażenie, jakby rosła na ziemi. Wytwarza charakterystyczne ryzomorfy, przerastające znaczne odległości w glebie i ściółce - pełnią one rolę narządów infekcyjnych, dokonując zakażenia korzeni drzew. Jest saprotrofem lub pasożytem w zależności czy bytuje na martwym czy też żywym podłożu.

Opieńka miodowa - Rozmnażanie

Opieńka miodowa wytwarza białe, elipsoidalne, gładkie zarodniki o wymiarach 6,5-9,0 × 4,5-6,5 μm. W Polsce wysyp zaczyna się zazwyczaj w drugiej połowie października i trwa 2-3 tygodnie.

Opieńka miodowa - Ciekawostki

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1790 Martin Vahl nadając mu nazwę Agaricus melleus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Paul Kummer w 1871 r.
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też (w szerokim znaczeniu obejmującym kilka obecnie oddzielnych gatunków opieniek) jako bedłka opieńka brzozowa, opieńka brzozowa, bedłka opieńka, opieniek, podpieniek, podpieńka, pierścianka.

Gatunki do drugiej połowy XX wieku nie wyodrębniane od opieńki miodowej, a współcześnie określane jako „kompleks opieńkowy” to: opieńka północna ( łac. Armillaria borealis), opieńka cebulotrzonowa ( łac. Armillaria cepistipes), opieńka ciemna ( łac. Armillaria ostoyae), opieńka miodowa ( łac. Armillaria mellea) sensu stricto i opieńka żółtawa ( łac. Armillaria gallica).

Opieńka miodowa może być saprotrofem lub pasożytem, atakującym zarówno martwe, jak i żywe drzewa. Wywołuje u zaatakowanych drzew chorobę o nazwie opieńkowa zgnilizna korzeni prowadzącą do obumarcia drzewa i powodującą białą zgniliznę drewna. Poraża zwłaszcza młode drzewostany sosnowe i świerkowe. Objawy zakażenia pojawiają się w koronach drzew: odbarwienia liści, zmniejszenie wzrostu, zamieranie gałęzi i w końcu śmierć drzewa. Drzewa iglaste często wydzielają duże ilości żywicy z zaatakowanych obszarów pnia. Zaobserwowano też, że w ostatnim okresie przed obumarciem wytwarzają one duże ilości szyszek. Opieńka wytwarza charakterystyczne grube, mocne brązowo-czarne sznury grzybni (ryzomorfy) rozwijające się pod korą - gdy kora odpadnie są one dobrze widoczne.

Ryzomorfy opieńki miodowej wykazują na etapie wzrostu zdolność emisji światła - czyli bioluminescencji. Aktywność ta odbywa się w cyklu dobowym z maksimum około 17:30 i minimum około 7:30. Na ilość emitowanej jako światło energii wpływa dodatnio obecność w substracie azotu w formie amonowej. Najwięcej światła emitowane jest przy pH od 5,7 do 6. Zdolność bioluminescencji zanika u nierosnących już ryzomorfów, które pokrywają się ciemną warstwą ochronną.

Udostępnij stronę znajomym: